GÜMRÜK İDARELERİNİN TARİHİ GELİŞİMİ
• İnsanoğlunun toprağı işlemeyi keşfiyle birlikte yerleşik hayata geçiş süreci de hız kazanmış; yerleşik hayata geçişin doğal bir sonucu olarak da “Belirli bir insan topluluğunun, belirli bir toprak parçası üzerinde egemen olmasıyla oluşan hukuki kişiliğe sahip devamlı bir teşkilat “olarak tanımlayabileceğimiz “devletlerin oluşum süreci hızlanmıştır.
• Devletlerin kuruluşuyla birlikte; doğaldır ki; insanoğlunun gerek güvenlik sebebiyle, gerekse de kendi ülkesiyle diğer ülkeler arasındaki ticarete konu emtia hareketlerini hâkimiyetine alma isteği neticesinde, ülkesini çevreleyen sınırların belirlenmesi ve sınır hareketlerinin kontrol altında tutulması gerekliliği gündeme gelmiştir
• Devletlerin kuruluşuyla birlikte; doğaldır ki; insanoğlunun gerek güvenlik sebebiyle, gerekse de kendi ülkesiyle diğer ülkeler arasındaki ticarete konu emtia hareketlerini hâkimiyetine alma isteği neticesinde, ülkesini çevreleyen sınırların belirlenmesi ve sınır hareketlerinin kontrol altında tutulması gerekliliği gündeme gelmiştir.
Bu bağlamda; ülke güvenliği açısından sınır kontrollerinin idari bir otorite tarafından gerçekleştirilmesi, bununla birlikte dolaşıma konu eşyanın da sınır geçişlerinde gerek güvenilirliğinin kontrolü, gerekse söz konusu eşya üzerinden alınması gerekli verginin tahsilinin sağlanması amacıyla gümrük idareleri oluşturulmuştur.
• Osmanlı Devleti’nin yıkılış sebeplerinden biri olan ekonomik bozukluğun birçok sebebi olmakla birlikte en önemlilerinden birisi sanayileşme ve bunun getirdiği gümrüklerdeki yıkım olarak kabul edilebilir. Zira sanayileşme hammadde ve pazar arayışına sebep olurken sanayileşmiş devletler siyasi sınırlarda uygulanan gümrük vergilerinden rahatsız olmuşlardır. Sanayileşmiş başka ülkelerle yaptıkları ticarette gerek ithalat gerekse ihracatta gümrük vergilerini kaldırmak ya da cüzi rakamlara düşürmek istemişlerdir. Bu durum Osmanlı gibi sanayileşmede gecikmiş ülkelerin ekonomik sistemlerini sarsmıştır.
(20)
